Там
Там зат.
1. Қолдан құйған балшық, қам кесектен, кірпіштен салынған шатырсыз үй. Мысалы: «Екі ауызды там үйдің төргі бөлмесіне кіргізіп, киіздің үстіне құрақ көрпе төсеп, қонағын отырғызды да, өзі самаурын көтеріп сыртқы шығып кетті». (Ш.Құмарова, «Қос шынар»). «Енелі-келінді екеуі тамның ішін тазалап, есік-терезелеріне одеял, простыня ұстап, ұядай қып қойды». (Ә.Тарази, «Құйрықты»). «Мықыштың баласының отауы тамға кірген екен, қыз бен жеңгесі сонда отырады». (М.Әуезов, «Қараш-қараш оқиғасы»). [1]
Тамның түрлері
Біржуар там – төбесі тозғандықтан бір рет ашылып, қайта жабылған там.
Екіжуар там – төбесі екінші рет қайта жабылған үй.
Кәл там – шатырсыз үй, тоқал там.
Қоржын там – ортасы дәлізбен бөлінетін, екі жақты екі бөлмесі бар, қам кесектен, кірпіштен созылған үй. Бұны қоржын үй деп те атайды.
Пақса там – әбден иленген лайдан созылған үй.
Тоқал там – жабылған төбесі көтеріңкі, биік болмай, теп-тегіс етіп сыланған үй.
2. Қабір басына тастан қалап жасалған, құлақты яки құлақсыз, күмбезді кейде күмбезсіз етіп соққан ескерткіш, құрылыс. Мысалы: «Жол жиегінде төрт құлақты тамдар ағараңдайды». (Р.Тоқтаров, «Ертіс»). «Біздің жақта там деп өліктің үстіне ағаштан я кірпіштен тұрғызған, төбесі не ашық, не жайпақ үйді айтады». (С.Мұқанов, «Мөлдір махаббат»). [2]
3. Мола сыртындағы қорған. Мысалы: «Бұл жерде тамды көбінесе тастан салады». [3]
Дереккөздер
- ↑ Қайдаров Ə.Т. Қазақтар ана тілі әлемінде: этнолингвистикалық сөздігі. - Алматы: «Сардар» баспа үйі, 2013. Т. 2: Қоғам. – 2013. -728 б.
- ↑ Қалиев Ғ., Нақысбеков О., Сарыбаев Ш., Үдербаев А. Қазақ тілінің аймақтық сөздігі. – Алматы: «Арыс» баспасы, 2005. -824 б.
- ↑ Фазылжанов А., Оңғарбаева Н., Ғабитханұлы Қ. және т.б. қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 13-том. – Алматы, 2011. -752 б.