Мазмұнға өту

Уикисөздік:Сөз мақаласының құрылымы

Уикисөздік жобасынан
(Уикисөздік:Мақала құрылымы бетінен жөнелтілді)

Үлгі:Тексерілмеген мақала

Үлгі:әдеби ағым

Метасинтезизм (ағылш. Metasynthesism) — 2020-жылдардың басында қазақ ақыны Шапағат Әбдірұлы негізін қалаған жаңа әдеби бағыт. Бұл ағым ұлттық трагедияны, рухани ізденісті, поэтикалық синтезді және мета-деңгейдегі ой мен образ құрылымын тоғыстырады. Термин «мета» (шегінен тыс, жоғары) және «синтез» (бірнеше элементті біріктіру) сөздерінен құралған.

Тарихы

[өңдеу]

Метасинтезизм тұжырымдамасын алғаш ұсынған — ақын Шапағат Әбдірұлы. Ол бұл бағытты 2020-жылдары қазақ поэзиясына жаңаша серпін беру, дәстүрлі және заманауи поэтикалық құралдарды үйлестіру арқылы ұлттық сананы жаңғырту мақсатында қалыптастырды. Ағым қазақ тарихындағы қасіретті оқиғаларды (Семей ядролық сынақ алаңы, Желтоқсан оқиғасы, т.б.) жаңа әдеби тәсілдермен жеткізуді көздейді.

Ерекшеліктері

[өңдеу]

Метасинтезизм келесі сипаттарымен ерекшеленеді:

  • Әдеби ағымдарды (модерн, постмодерн, символизм, реализм, фольклор, авангард, т.б.) бір арнада синтездеп пайдалану;
  • Ұлттық трагедиялар мен тарихи жараларды поэтикалық метафора, архетиптік бейне және жаңа образдар арқылы бейнелеу;
  • Көпқабатты, күрделі поэтикалық құрылымдар мен философиялық астарға негізделген мазмұн;
  • Кейбір шығармалардың соңында теориялық түсіндірмелер беру (авторлық ерекшелік ретінде);
  • Авторлық ерекше тіркестер мен тың поэтикалық бұрылыстарға орын беру: мысалы, «Күзді елден әкетейік жетектеп», «жатырына сақтап келдім қасқырдың», «сағынышта салмақ болса, оны неге салып өлшер едік» т.б.

Негізгі шығармалар

[өңдеу]

Метасинтезизм бағытымен жазылған алғашқы туындылар Шапағат Әбдірұлының келесі поэзиялық шығармалары болып саналады:

  • Желтоқсан
  • Қасірет қақпасы
  • Қазақтың ақырзаманы
  • Бұл қала
  • Мен ішпедім
  • Алматы және адам өмірі
  • Екеуіміздің тағдырдың бағдаршамы
  • Сезім симфониясы
  • Жүрек жылнамасы
  • Менің мезгілім
  • Иіс патшалығы
  • Жылқы мен қазақ трагедиясы

Аталған шығармаларда ұлттық қайғы, рухани ізденіс және жаңа поэтикалық формалар кеңінен көрініс табады. Жекелеген туындылар «жыраят» және «жырбаян» үлгісінде жазылған.

Қабылдауы

[өңдеу]

Метасинтезизм — қазіргі қазақ әдебиетінде сирек кездесетін, авторлық негізде қалыптасқан ағым ретінде әдебиеттанушылар мен поэзия сүйер қауымның назарын аударуда. Бұл бағыт поэзияның тереңдігін арттырып, ұлттық рухты жаңаша эстетикалық тәсілдермен бейнелеуге мүмкіндік береді.

Дереккөздер

[өңдеу]
    • Әбдірұлы, Шапағат. Желтоқсан. — Астана, 2022.
    • Әбдірұлы, Шапағат. Қасірет қақпасы. — Астана, 2023.
    • Әбдірұлы, Шапағат. Жылқы мен қазақ трагедиясы. — Астана, 2024.
    • Ақынның жеке шығармалар жинақтары мен баспасөз материалдары.

    Кіріспе

    [өңдеу]

    Сөз мақаласы деп қазақ тілінің әлде шет тілдің берілген бір сөзіне не сөз тіркесіне тиісті, сол сөздің/сөз тіркесінің мағыналары, аудармалары т.б. енгізілген мақаланы атаймыз.

    Мақала атауы

    [өңдеу]

    Мақала атауы дегеніміз анықтайын деп жатқан сөзіңіз не фразаңыз. Әдетте бұл кіші әріптен басталуы тиіс. Әдеттен тыс жағдай болып жалқы есімдер және қысқартулар саналады. Бұлар бас әріптен басталады.

    Қазақ тіліндегі сөздер

    [өңдеу]

    Қарапайым бір үлгі

    [өңдеу]

    Келесі код үлгісі мақаланың ең негізгі бөліктерін көрсетеді:

    1. сөз тілі (2-ші дәрежелі тақырып ретінде)
    2. этимологиясы
    3. сөз табы не түрі (3-ші дәрежелі тақырып ретінде)
    4. бір мағынасының анықтамасы
    5. мысал(дар)
    6. синонимдері
    7. антонимдері
    8. аудармалары (тілдер алфавит ретімен қойылады)
    9. қатысты санаттары ( [[Санат: ... ]] )

    Бұл кодты көшіріп алып, жаңа мақала не мақала бөлігін бастауыңызға болады.
    Кереует

    == Қазақша ==
    === Этимологиясы ===
    Орыс тіліндегі ''кровать'' сөзінен шыққан.
    === Зат есім ===
    #үстінде ұйықтауға арналған жиһаз бұйымы.
    #*{{Үлгі|Кереуеттің үстінде жату}}
    #*'''Синонимдері''': [[төсек]]
    #*'''Аудармалары''':
    #**Ағылшынша: [[bed]]
    #**Жапонша: [[ベッド|ベッド(beddo)]]
    #**Орысша: [[кровать]]
    ...
    [[Санат:Жиһаз]]
    [[Санат:...]]
    
    

    Дұрыс құрастырылған мақала үлгілері

    [өңдеу]

    Бұл мақалар әлбетте толық болмауы мүмкін, бірақ бұлар дұрыс құрастырылып жақсы реттеу үлгісі ретінде қарастырa алады. (Егер бұл мысалдармен айтылған қағидалар арасында бір сәйкессіздік байқасаңыз, не мақалаларды түзетіңіз, не қағидаларды өзгерту жайындағы талқылауға қосылыңыз.)

    Этимологиясы

    [өңдеу]

    Өз мақаласы болуы керек сөздер (шет тілдегі сөздер болса да) сілтеме ретінде енгізілуі керек. Шет тілдегі сөздерді еңкейінкі шрифтпен жазыңыз. Кірме сөздерді шыққан тілдеріне сәйкес сұрыптаңыз.

    Сөз табы

    [өңдеу]

    Сөз табын анықтаған кезде келесі біреуін таңдайық. Дәлірек айтсақ, бұл тізім тек сөз таптарымен ғана шектеліп тұрған емес. Алфавит тәртібінде берілген.

    Сөздің өзгертілуі

    [өңдеу]

    Анықтамалар

    [өңдеу]

    Шектеу белгілері

    [өңдеу]
    1. (slang)

    Дәйексөздер, мысал сөйлемдер

    [өңдеу]

    Қосымша

    [өңдеу]

    Сыртқы сілтемелер

    [өңдеу]

    Санаттар

    [өңдеу]

    Қазақ тілінен басқа тілдердегі нұсқалар

    [өңдеу]

    Дұрыс құрастырылған мақалалар үлгілері

    [өңдеу]

    Бұл мақалар әлбетте толық болмауы мүмкін, бірақ бұлар дұрыс құрастырылып жақсы реттеу үлгісі ретінде қарастырa алады. (Егер бұл мысалдармен айтылған қағидалар арасында бір сәйкессіздік байқасаңыз, не мақалаларды түзетіңіз, не қағидаларды өзгерту жайындағы талқылауға қосылыңыз.)

    across
    key

    Тілі

    [өңдеу]

    Тіл аты:

    Әр мақаланы сол тілдің тиісті категориясымен сұрыптаңыз.

    Айтылуы

    [өңдеу]

    Сөз табы

    [өңдеу]

    Сөз табын анықтаған кезде келесі біреуін таңдайық. Дәлігірек айтсақ, бұл тізім тек сөз таптарымен ғана шектеліп тұрған емес. Алфавит тәртібінде берілген.

    Қазақ тіліндегі аудармалары

    [өңдеу]

    Синонимдер

    [өңдеу]

    Антонимдер

    [өңдеу]

    Дәйексөздер

    [өңдеу]

    Туынды терминдер

    [өңдеу]

    Қатысты терминдер

    [өңдеу]

    Омонимдер

    [өңдеу]

    Жүз- қайшының жүзі

    Қосымша

    [өңдеу]