ҚОЗЫ КӨРПЕШ – БАЯН СҰЛУ
«Қозы Корпеш – Баян Сұлу»[1] – қазақ халқының лиро-эпостық жыры. 13–14 ғасырлардан бастап жырланып, қазақ арасына кең тараға.
Сюжет[өңдеу]
Жыр Сарыбай мен Қарабайдың аң аулай жүріп құда болып, Қозы мен Баянды күні бұрын атастыруымен басталады. Әрі қарай қос ғашық Қозы мен Баян, зорлықшыл Қодар, қара жүрек Қарабай арасындағы шиеленіскен оқиғалар негізінде зұлымдық пен махаббат күресі баяндалып, Қозы мен Баянның қайғылы қазасымен аяқталады. Жырдың негізгі идеясы – мөлдір махаббатты дәріптеу. Тілі көркем, сюжеті шебер құрылған. Бас кейіпкер Қозы Көрпеш кіршіксіз таза махаббат иесі, батыр, адамгершілігі мол жігіт ретінде суреттеледі. Қозы сияқты Баян да адал ниетті, ақжарқын, өзінің сүйгеніне қосылуды арман еткен, ақылына көркі сай жан ретінде бейнеленген. Жырда айтыс, тұрмыс-салт жырлары: естірту, жоқтау, қоштасу, т.б. кеңінен қолданылады. Сыбанбай,Бекбау, Жанақ,Шөже, т.б. ақындар әр кезде дастан оқиғасын өздерінше жырлаған. Жалпы жиырмаға жуық нұсқасы бар. 1878, 1890, 1894, 1905 ж. Қазан қаласында жеке кітап болып жарық көрді. Кеңестік дәуірде алғаш 1925 ж. Мәскеу қаласында шықса, жырдың Жанақ нұсқасын 1936 ж. М.О.Әуезов Алматы каласында шығарды. «Қозы Корпеш – Баян Сұлу» жырының негізінде «Махаббат дастаны» кинофильмі (сценарийін жазған Ғ.М.Мүсірепов) түсірілді (1954), драмалық шығарма (Мүсірепов) жазылды (1940).
- ↑ “ҚР_ғылыми_5”