Желілік әдебиет
Желілік әдебиет - негізгі орта Интернет болып табылатын әдеби шығармалардың жиынтығын белгілеу үшін кейбір публицистер ұсынатын ұғым. Желілік әдебиет туралы сұрақтан (егер бар болса, онда әдебиеттің желіден тыс қарама — қарсы қоюда, "кәдімгі") кез келген әдебиет желісі ұсынатын қосымша, таза практикалық мүмкіндіктер туралы мәселені ажырату қажет, - мәтіндер мен мәтіндер бойынша іздеу ыңғайлылығы, Жердің кез келген нүктесінен мәтінге қол жеткізу ыңғайлылығы және т. б.; бұл мүмкіндіктердің болуы қағаз әдеби журналдардың, баспалардың, жеке авторлардың Интернет-Өкілдіктерінің қызмет ететін көптеген сайттардың пайда болуына әкелді.
Бұл ұғымның жақтаушылары бір-бірін толықтыратын бірнеше әдістермен негізделеді.
Желілік әдебиет жаңа технологиялық мүмкіндіктер әдебиеті ретінде[өңдеу]
Интернет мәтіндерді тасымалдаушы ретінде автордың қарамағына қағазға қол жеткізе алмайтын бірқатар құралдар мен тәсілдерді ұсынады:
мәтіннің сызықтығы: гиперсілтеме арқылы оқырман өз бетімен мәтін бойынша қозғалыс траекториясын құра алады; мәтін интерактивтілігі: автор оқырмандарға белгілі бір ережелерге сәйкес немесе ерікті түрде бар мәтінді жазуға мүмкіндік бере алады.; мультимедиалық мәтін: Интернетте орналастырылған әдеби туындыға дыбыстық файлдарды, анимацияланған бейнелері бар файлдарды және т. б. қою оңай. Кейбір адамдар мәтінмен жұмыс жасаудың осы тәсілдерінің барлығы Интернетке дейін ойлап тапқанын айтады: мысалы, мәтін бойынша оқырманның қозғалуының баламалы тәсілдері Х. Кортасардың "Классикадағы ойын" романында, Раймон Кеноның кейбір туындыларында және т.б. ұсынылады; әдеби мәтінге бейнені енгізу бойынша эксперименттер орыс футуристерін кеңінен тәжірибеледі; 1960-шы жж. бастап Дауыстық орындау үшін өзіндік партитура ретінде өлең мәтінін құру (бір уақытта көркем-графикалық сүйемелдеумен) Елизавета Мнацаканованың поэзиясына тән.
Желілік әдебиет жаңа формальды және жанрлық ҚАЛАУЛАР әдебиеті ретінде[өңдеу]
Интернет жанрлар мен формалар иерархиясының өзгеруіне ықпал етеді: желілі өмір сүруге ең жақсы бейімделген мәтін түрлері бірінші жоспарға шығып, басқаларды біртіндеп ығыстырады. Көбінесе желілік жанрлар мен формалар рөліне прозалық миниатюра ("бір экрандағы" мәтін, басынан аяғына дейін оқу үшін тігінен жылжуды талап етпейтін), эссе, күнделік түріндегі әдебиет ұсынылды.
Желілік әдебиеттің интерактивтілігінің рөлі[өңдеу]
Қағазда (кітапта немесе журналда болсын) жарияланған жұмыс өзі бар, жеке және өзін-өзі жеткілікті. Егер оған оқырмандардың пікірлері мен сындары келсе, онда бұл пікірлер кейінірек және басқа жерде жарияланатын болады. Интернет әдебиет бойынша коммуникация процесіне мәтінді дереу қосуға мүмкіндік береді. Еркін жарияланымы бар сайттарда немесе блогта оқырманның пікірі бірден алынуы мүмкін.
Бұл идеяның қарсыластары Интернеттің қандай да бір жанрлар мен формалардың тағдырындағы рөлі, шын мәнінде, зерттеуге лайық, бірақ ерекше желілік әдебиет туралы айтуға негіз жоқ деп санайды. Мұнда барлық әдебиеттегі эссе немесе шағын прозаның орны ғана өзгеруі мүмкін.
Блог[өңдеу]
Бұл жерде автордың оқырмандармен қарым-қатынасы екі жақты және көп жақты болуы мүмкін, бастапқы мәтіннің өзі ғана емес, сонымен қатар автордың жеке басын, әңгімелесудің барлық қатысушыларының өзіндік талғамдарын, олардың шығармашылығын және басқа да тақырыптарды қозғауы мүмкін. Ақыр соңында бастапқы шығарма тек қарым-қатынас жасауға себеп болады. Сондықтан, мұндай жағдайларда, Блогтағы желілік әдебиет өнімі сайтта жарияланбаған, онда жарияланатын он мыңдаған авторлардың бірінің еркін жарияланымы бар өлеңі, ал осы өлеңнен туған барлық әлеуетті шексіз тізбек, басқаша айтқанда, осы мәтіннің айналасында қалыптасқан коммуникативтік орта болып табылады. "Автор өлімі" және "тең автор туылуы"(себебі туындаған коммуникативтік ортаның авторлары оның барлық қатысушылары болып табылады, әсіресе ешкім: автор мен автор арасындағы шекара жоқ-автор өмір сүруді тоқтатады). Интерактивті Желілік әдебиеттің жақтастары бұл процесті постмодернистік жобаны толық жүзеге асыру ретінде түсіндіреді.
Ауырлық орталығын нәтижеден блогтар процесіне Көшіру — Басқа субкультураларға ұқсас (мысалы, рөлдік ойындар айналасында қалыптасқан) субкультура ретінде еркін жарияланатын сайттардың жұмыс істеуінің куәсі деген пікір бар. Кез келген субкультурада қалыптасатын құндылықтар иерархиясы тек оның ішінде ғана танылатыны маңызды: еркін жарияланымы бар сайттарда (өзінің Коммуникативтік ортасында) танымал авторлар, әдетте, олардан тыс жерде танылмайды, ал егер танылса — онда осы қабаттылық ортасының ерекшелігін құрайтын өздері жасаған туындылардың қасиеттерінің арқасында ғана танылады.
Бірақ, егер бұл құбылысты тарихи тұрғыдан қарайтын болсақ, желілік әдебиет теориясын жасауды ұнатпайтын болса, онда біз кез келген субкультура дамудағы қандай да бір ауытқулар негізінде жалпы мәдениеттің даралануы екенін көреміз. Бұл жағдайда жаңа ақпараттық жүйе, интернет-реакция, желіде орналастырылған барлық мәтіндердің жиынтығымен және барлық пайдаланушылармен жарияланған мәтіннің реакциясын қадағалауға мүмкіндік бере отырып, әдеттегі жарияланымға реакция сияқты ұзақ сипатқа ие болды. Біреу бірден жауап береді, ал біреу пікір күтеді. Бұдан басқа, реакция, әдетте, ойластырылған болмайды, өйткені мұндай жарияланымдарға және өз пікіріне деген қарым-қатынас жауапкершілік деңгейі бойынша төмендетілген. Сондықтан, қандай да бір реакциялар, мүмкін, ең маңызды, күтпеуге болады, өйткені желіде барлық мәтіндер қараңғы бөлмеде барлық мысықтар — күкірт сияқты біркелкі сипатқа ие болады. Бұл тарихи-мәдени талдауды жалғастыруға болады, бірақ келтірілген пайымдаулар желілік әдебиет, егер ол нақты әдебиетпен қалғысы келмесе, жалпы әдеби процесс пен коммуникацияның жалпы процесінен бөлек бола алмайды деген қорытынды жасауға жеткілікті. ДЕРЕККӨЗДЕР [1] [2] [3]
- ↑ Черняк В. Д., Черняк М. А. Сетература // Массовая литература в понятиях и терминах: учебный словарь-справочник. — 2-е издание, стереотипное. — М.: Флинта, 2015. — С. 152—153. — 192 с. — ISBN 978-5-9765-2128-5.
- ↑ Гаджиев, Асиф Аббас оглы Сетература: история, типология и поэтика русской сетевой литературы. Тезисы лекций в Бакинском славянском университете. Баку: Мутарджим, 2012. - 76 с.
- ↑ Гаджиев, Асиф Аббас оглы. Русская сетевая литература: контекст, история, типология, поэтика : учебное пособие / — Саратов : Вузовское образование, 2019. - 87 c.