Түйеқұс

ұстар көне дәуірден бері өмір сүріп келеді. Жартылай шөлді климатта өмір сүретін бұл құсқа деген адамдардың қызығушылығы сонау ерте кезден басталған көрінеді.

Ерекшеліктері

Түйеқұс ең ірі құс түріне жатады. Бойы 2,5-3 метрге, салмағы 100-160 кг-ға дейін жетеді. Қанаттары қысқа болғандықтан ұша алмайды. Алайда, өте күшті аяқтарымен сағатына 70 шақырымға дейін жүгіре алады. Сол

Қоректенуі

Түйеқұс уақытының 30 пайызын жем іздеумен өткізеді. Көбіне-көп түрегеп тұрған күйі немесе кетіп бара жатып та қоректене береді. Ұзын мойны мен өте қырағы көздері арқылы кішкене шылаушынды да іліп алып жей береді. Тұмсықтарының түбін де көре алатын түйеқұстардың бір көзі 60 грамм салмақ тартады. Яғни, адам көзімен салыстырғанда төрт есе көп салмаққа ие. Шөлдегі құмды борандардан сақтану үшін көздің үстіңгі және астыңғы қабағымен қоса, көздің тазалануын қамтамасыз ететін жұқа қабықтан құралған тағы бір көз қабығына ие. Жайылған кезде ауыздары толғанша шөп жұлып ала береді. Өңешінен өткізіп жұтынғанын сырттай оп-оңай бақылауға болады. Асын жұтарда басын тік көтеретін түйеқұстар бұндай кездерде көбіне айналаны бақылайды. Қабылданған азық дереу метаболизмнен өтеді я болмаса сақталады. Маусымға қарай өзгеретіндігін есепке алғанда түйеқұстардың ішетін су мөлшері күніге орташа 12 литр. Түйеқұстар түйе, қойлармен де бірге жайыла береді. Қолға тез үйренеді. Осы тұрғыдан алғанда Оңтүстік Африкада түйеқұстарға туристердің мініп жүріп қыдыратын кездері де кездеседі.

Жұмыртқасы

Түйеқұстар орташа алғанда 18-24 айлығында жұмыртқалай бастайды. Жақсы бапталған түйеқұстар жылына 40-80 пар жұмыртқа бере алады. Түйеқұс жұмыртқасы 1-1,5 кг салмағымен ең үлкен жұмыртқа түріне жатады. Түйеқұстың бір жұмыртқасы тауықтың 25-30 жұмыртқасына тең. Протеин мен витаминге бай келетіндіктен түйеқұстың бір жұмыртқасымен 20 адамды еркін тойдыруға болады. Түйеқұс жұмыртқасының сыртқы қабығын көне мешіттерде өрмекшілерден қорғану мақсатында қабырғаларға іліп қоятын болған екен. Қазірдің өзінде түйеқұс жұмыртқасының сыртқы қабығы әр түрлі түске боялып, әрленіп, ұсақ-түйек әшекей заттарға қолданылуда. Терісінің қалыңдығы сөмке жасауға ыңғайлы болса, үлпілдеген жүндері сәндік бұйым ретінде, тырнақ, сүйек, тұмсығы болса, түйме, тарақ т.б. заттар жасалуында пайдаланылуда. Түйеқұс өсіру шаруашылығымен айналысу - жаңа жұмыс көзі болумен қатар елге экономикалық табыс әкелетін өте тиімді сала.

Африка тұйеқұсы

Осы замандағы құстардын, ең ірісі (Strutһіо сатеlиs) деген бір ғана түрге жатады. Ересек еркектерінің бойынын, биіктігі 260—275 см болады. Орта салмағы 50 кг, ал өте ірілерінід сал-мағы 90кг-ге жетеді. Бұлардың ерекшелігі — аяғының саусағы екеу ғана болады (қазіргі кездегі құстарда сирек кездесетін жағдай деуге болады). Шап сүйектері бірігіп кетудің салдарынан жабық жамбас сүйектерің құрайды. Қанаттары едәуір үлкен. Оларды қатты жүгірген кезде төмен түсіріп жібереді. Жалпы еркектерінің түсі қара, ал ұрғашыларының түсі қоңыр-сұр болып келеді. Құйрық қауырсындары мен қанаттары ақшыл болады.