Қатты қорытпалар

Металл кесу өндірісінде қатты қорытпалардың пайда болуымен кесу өнімділігі жоғарылады, кесу жылдамдығын тез кескіш болаттармен салыстырғанда 4-5 есе жоғарылатуға мүмкіндік берді. Сондықтан бұл материалдардан әзірленген кескіш құралдар кеңінен қолданылады. Пластиналарды әзірлеу үшін кобальтпен біріктірілген өте қатты және баяу балқитын карбидтер (вольфрам, титан, тантал) ұнтақтарын белгілі пропорцияда араластырып, формаларда престеп, t=1500…2000°С дейін қыздырып пластина түрінде ұнтақты металлургия әдісімен дайындайды. Осы элементтерді біріктіру үшін цементтеуге кобальт қолданылады. Дайын пластиналарды кескіш құралдың корпусына пісірумен, желімдеумен немесе механикалық бұрандалар, қысқыштар және сыналар көмегімен қосады. Ұсақ өлшемді құралдарды пластифицирленген пісірілмеген тұтас қатты қорытпалы дайындамалардан жасайды. Дайындамаға механикалық өңдеумен немесе матрицамен қысу арқылы сәйкес форма беріледі, кейін ол пісіріліп, ажарланады және жонуға ұшырайды. Дайындама өлшемдерін есептеуде пісіру кезіндегі шөгу коэффициентін (25…30%) назарға алу керек. Қатты қорытпалар қаттылығына, тозуға және жылуға тұрақтылығына (800-1000 °С) қарай тез кескіш болаттан едәуір асып түседі, алайда беріктігі мен тұтқырлығына қарай тез кескіш болаттан осал болып келеді. Қара металды кесіп-жону арқылы өңдеу барысында тез кескіш болатты қатты қорытпалармен алмастыру (әсіресе нашар өңделетін болаттар мен қорытпаларды) кесу жылдамдығын 3-4 есеге арттыруға және аспаптың беріктігін бірнеше есеге көбейтуге мүмкіндік береді. Қатты қорытпалар сондай-ақ, тау-кен және бұрғылау жұмыстарында кеңінен қолданылады. Қатты қорытпалы бұрғы болаттан жасалған аспаптан бірнеше есе ұзақ қызмет етеді. Қақталған қатты қорытпалар сонымен қатар, металдарды жоңқасыз өңдеу барысында (құбырлар, сымдар мен шыбықтарды созуға арналған; металл бұйымдарды салқындай қалыптауға және табақ не таспадан жасалған түрлі бұйымдар жасауға арналған аспаптар), жабдықтардың құрал-саймандары мен машиналардың тозуға тұрақты тетіктерін жасау үшін қолданылады. Қатты қорытпалар (МЕСТ 3882-74) үш топқа бөлінеді: • вольфрамды қатты қорытпалар – цементтеуші элемент ретінде кобальт карбидінен және вольфрамнан тұратын қатты қорытпалар; • титанды-вольфрамды қатты қорытпалар – вольфрам, ти¬тан және кобальт карбидінен тұратын титанды-вольфрамды қатты қорытпалар; • титанды-танталды-вольфрамды қорытпалар - кобальтпен байланыстырылған вольфрам, ти¬тан және тантал карбидтерінен тұратын қатты қорытпалар.